Miễn dịch bệnh bạch hầu giảm dần theo thời gian

TS Dương Thị Hồng, Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương cho biết, trong những năm qua, nhờ triển khai tiêm chủng tốt cho trẻ em dưới một tuổi, Việt Nam cơ bản đã khống chế được bệnh bạch hầu.

Đặc biệt từ năm 2010 Việt Nam bắt đầu triển khai tiêm nhắc lại vaccine bạch hầu mũi 4 cho trẻ 18 tháng tuổi, nhờ đó mà con số mắc bệnh bạch hầu từ hàng trăm bệnh nhân hàng năm với hàng chục trường hợp tử vong trong giai đoạn trước kia thì đến nay, trung bình mỗi năm Việt Nam chỉ ghi nhận khoảng hơn 10 trường hợp.

Tuy nhiên từ đầu năm đến nay, Việt Nam đã phát hiện khoảng 50 ca nhiễm bạch hầu ở bốn tỉnh: Kon Tum (23 ca), TP Hồ Chí Minh (một ca), Gia Lai (10 ca) và Đắk Nông (15 ca). Trong đó, ba bệnh nhi đã tử vong. UBND huyện Đắk Đoa (tỉnh Gia Lai) đã quyết định cho toàn bộ học sinh tại xã Hải Yang (nơi phát hiện 10 ca bệnh bạch hầu, trong đó có một ca tử vong) nghỉ học một  tuần để thực hiện công tác phòng, chống bệnh bạch hầu.

Trước tình hình dịch bạch hầu bùng phát tại một số địa phương như Kon Tum, Gia Lai, Đắk Nông, TS Dương Thị Hồng cho biết, mặc dù kế hoạch Tiêm chủng quốc gia chỉ ngừng tiêm có ba tuần, nhưng thực tế tỷ lệ tiêm chủng cho trẻ tại các địa bàn này rất thấp. Các gia đình đều có tâm lý lo ngại Covid-19 nên đã không cho con đi tiêm theo đúng lịch hẹn.

Theo số liệu mới nhất từ Chương trình Tiêm chủng Quốc gia, tỷ lệ tiêm chủng đầy đủ cho trẻ em dưới một tuổi trong năm tháng đầu năm 2020 thấp hơn cùng kỳ năm 2019 (37,2%) và chưa đạt tiến độ yêu cầu là khoảng 40%. Tỷ lệ tiêm vaccine sởi-rubella, DPT4 cho trẻ 18 tháng tuổi lần lượt là 31,2% và 28,9%, thấp hơn năm tháng đầu năm 2019. Riêng tỷ lệ tiêm chủng phòng bệnh bạch hầu ở những địa phương đang diễn biến dịch bệnh bạch hầu phức tạp, chưa tới 50%. 

Những năm gần đây đều ghi nhận các ca mắc bạch hầu ở trẻ lớn và người lớn, hầu hết người mắc bệnh là trẻ hơn 10 tuổi và người lớn. Đa phần ca mắc là những trường hợp không tiêm hoặc tiêm không đủ mũi vaccine phòng bệnh. Trong đó, có những trường hợp đã tiêm 3-4 mũi những vẫn mắc bệnh.

Theo TS Dương Thị Hồng, vi khuẩn bạch hầu có khả năng đề kháng cao và tồn tại không chỉ ở người mắc bệnh mà cả người lành mang vi khuẩn nên bệnh bạch hầu có thể xảy ra ở nơi chưa từng xuất hiện bệnh trước đó. Khi chưa có kháng thể bảo vệ, mọi lứa tuổi đều có thể bị bệnh bạch hầu khi tiếp xúc với nguồn lây. Do đó, ở những vùng tỷ lệ tiêm chủng thấp, những trẻ nào tiêm chủng không đủ mũi, đúng lịch đều có nguy cơ mắc bệnh.

Một điểm đáng chú ý nữa là miễn dịch đối với bệnh bạch hầu giảm dần theo thời gian nên đối tượng người lớn và trẻ lớn mặc dù có tiền sử tiêm đủ mũi vaccine phòng bệnh bạch hầu trước đó khoảng 5-10 năm mà không được tiêm nhắc lại thì vẫn có khả năng mắc bệnh.

Củng cố miễn dịch phòng bệnh bạch hầu bằng mũi vaccine thứ 5

Để khống chế bệnh bạch hầu, Việt Nam đang nỗ lực duy trì tỷ lệ tiêm vaccine DPT-VGB-Hib cho trẻ dưới một tuổi và tiêm vắc xin DPT cho trẻ 18 tháng tuổi trong tiêm chủng thường xuyên.

Trước tình hình bệnh có dấu hiệu đang tăng và dịch chuyển sang đối tượng trẻ lớn và người lớn, từ năm 2019, Dự án Tiêm chủng mở rộng đã triển khai tiêm bổ sung vaccine uốn ván – bạch hầu giảm liều (Td) cho trẻ 7 tuổi tại 30 tỉnh/thành phố nguy cơ cao.

Chương trình triển khai tiêm nhắc vaccine bạch hầu, vaccine chứa thành phần bạch hầu cho trẻ lớn và người lớn để mở rộng hàng rào miễn dịch cộng đồng, có thể giúp tăng đối tượng tiêm nhắc lại phòng bệnh.

Hoạt động này đã được triển khai tại 30 tỉnh, thành phố nguy cơ cao trong năm 2019 và mở rộng sang 35 tỉnh, thành phố trong năm 2020. 

Tiến tới, năm 2022, hoạt động tiêm bổ sung vaccine phòng bạch hầu cho trẻ 7 tuổi sẽ được triển khai trong phạm vi toàn quốc. Đây là mũi vaccine bạch hầu thứ 5 để củng cố miễn dịch phòng bệnh bạch hầu cho trẻ ở lứa tuổi lớn hơn.

Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo người dân cần tiêm đủ năm mũi phòng bệnh bạch hầu để bảo đảm hiệu quả miễn dịch. WHO cũng khuyến cáo tiêm khoảng 7 tuổi nên cho trẻ đi tiêm nhắc lại, 9-15 tuổi nhắc lại mũi nữa. Thậm chí, nhiều quốc gia còn khuyến cáo tiêm sáu mũi. 

Vì vậy, để khống chế dịch bạch hầu một cách triệt để, trong đó có đối tượng người lớn càng ngày miễn dịch càng giảm xuống, lịch tiêm chủng cần có những điều chỉnh cho phù hợp.

TS Dương Thị Hồng nhấn mạnh, việc tiêm nhắc lại cho trẻ lớn (giai đoạn 7 tuổi) cũng như tiêm vaccine cho người lớn là rất quan trọng. Do đó, cần tuyên truyền cho người dân hiểu việc đi tiêm vaccine là những biện pháp bảo đảm đầy đủ để khống chế được tốt bệnh bạch hầu trong thời gian tới.

Đối với các địa phương đang có dịch bạch hầu, để phòng, chống dịch bùng phát, địa phương cần thực hiện đồng bộ các biện pháp phòng chống dịch bệnh như duy trì hệ thống giám sát phát hiện sớm ca bệnh, lập danh sách các ca bệnh tiếp xúc, tiến hành cách ly, khoang vùng, điều trị và dập dịch. Tuyên truyền, vận động người dân hiểu, ủng hộ và thực hiện các biện pháp phòng chống dịch. Tổ chức tiêm chủng vaccine chống dịch cho các nhóm đối tượng nguy cơ cao.

Để phòng bệnh bạch hầu trẻ cần được tiêm chủng ba mũi vaccine  5 trong 1 phòng năm bệnh bạch hầu – ho gà – uốn ván – viêm gan B – viêm phổi/viêm màng não do vi khuẩn Hib lúc 2, 3, 4 tháng tuổi và tiêm nhắc một mũi vaccine bạch hầu – ho gà – uốn ván lúc 18 tháng tuổi.

Hiện nay tại một số vùng nguy cơ cao, chương trình tiêm chủng mở rộng còn triển khai tiêm bổ sung một mũi vaccine uốn ván – bạch hầu giảm  liều (Td) cho trẻ 7 tuổi để củng cố miễn dịch phòng bệnh bạch hầu cho trẻ lớn. Các bà mẹ cần đưa con đi tiêm chủng đúng lịch, đủ mũi để chủ động phòng bệnh cho con mình.